Паян ЧНК вице-президентне, ЧПУ доцентне Валентин Абрамова юлашки ҫула ӑсатрӗҫ. Пирӗнтен вӑл ытларикун, ҫӗртмен 4-мӗшӗнче, уйрӑлса кайрӗ. Сывпуллашу ЧНК ҫурчӗ умӗнче иртрӗ. 10-12 сехет хушшинче Воробьев композиторсен урамӗнчи ҫурт умӗ халӑхпа лӑк тулли тулчӗ. Юлашки ҫула ӑсатма наци конгресӗнчи ӗҫтешӗсем, Чӑваш патшалӑх университечӗн преподавателӗсемпе студенчӗсем, чӑвашлӑхшӑн тӑрӑшакан хастарсем, ҫывӑх юлташӗсем пухӑнчӗҫ.
Чӑн та, Валентин Александровича ҫухатни питӗ те кӗтмен хыпар пулчӗ. 53 ҫулхи вӑй питти арҫын, чӑвашлӑхшӑн ҫунакансенчен пӗри. Шел, чӗри вӑхӑтсӑр тапма чарӑннӑ (пусмапа хӑпарнӑ чухне инфаркта пула персе аннӑ, пуҫӗпе ҫапӑннӑ; килӗнче хӑй кӑна пулнӑ, тепӗр кунне ҫеҫ ун виллине шӑллӗ тупнӑ; тухтӑрсем лартнӑ диагноз — чӗре ӗҫӗ пӳлӗнни /выр. острая сердечная недостаточность/).
Валентин Абрамова Канаш районӗнчи тӑван ялӗнче пытарчӗҫ — Кӑшнаруйра.
Сӑнсем (29)
Паян ЧНК вице-президенчӗ Валентин Абрамов вилсе кайнӑ.
Сывпуллашу ыран, ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, ЧНК ҫурчӗ умӗнче иртӗ. 10 сехет тӗлне пымалла. Кайран тӑван ялне, Кӑшнаруя, пытарма илсе кайӗҫ.
Валентин Александрович Абрамов 1958 ҫулхи чӳкӗн 1-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Кӑшнаруй ялӗнче ҫуралнӑ. Кӑшнаруй шкулӗнче 8 класс пӗтернӗ, Чурачӑк шкулӗнче 11 класлӑ пӗлӳ илнӗ. 1977-82 ҫулсенче И.Н. Ульянов ячӗллӗ ЧПУ-ра аслӑ пӗлӳ илнӗ. 1983 ҫултанпа университетӑн чӑваш филологипе культура факультетӗнче студентсене вӗрентнӗ.
Валентин Александрович филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, доцент. Ӑна чылай хисеп хучӗсемпе, тав ҫырӑвӗсемпе, «ВДНХ СССР ҫамрӑк хутшӑнаканӗ» медальпе чысланӑ.
Акан 17-мӗшӗнче Красноармейски районӗн халӑх пултарулӑхӗн ҫуртӗнче Н. Янкас ячӗллӗ премин ҫӗнӗ лауреачӗсене чысламалли каҫ иртрӗ.
Каҫа районти Н. Янкас ячӗллӗ литературӑпа ӳнер тата культура пӗрлӗхӗн ертӳҫи Г.Л. Ефимов уҫрӗ. Район администрацийӗн культура, спорт тата ҫамрӑксен политикин пайӗн пуҫлӑхӗ А.Н. Лебедев пухӑннисене ҫав уяв ячӗпе ӑшшӑн саламларӗ. 2011 ҫулшӑн Н. Янкас ячӗллӗ премие парас енӗпе ӗҫлекен комисси председателӗ Н.Г. Ершов преми илме тӑратнӑ кандидатсем пирки комиссине килнӗ ӗҫлӗ хутсемпе паллаштарчӗ, кашни лауреатӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен тӗплӗн чарӑнса тӑчӗ. Иккӗн тивӗҫ пулнӑ ҫак чыса кӑҫал: Иван Петрович Матвеев фотоӑстаҫӑпа Клавдия Ильинична Васильева сӑвӑҫ.
И.П. Матвеев 1949 ҫулта Ҫӗнӗ Йӗкӗт ялта ҫуралнӑ. Упири вӑтам шкул хыҫҫӑн вӑл И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнчен вӗренсе тухнӑ.
Ӗнер, акан 13-мӗшӗнче, Канаш районӗнчи Анаткас Уҫырма культура ҫуртӗнче «Канаш ен пики — 2012» ӑмӑрту иртрӗ.
Тавҫарулӑхпа ӑсталӑх, ӑспа илем ӑмӑртӑвне кӑҫал 15 пике хутшӑнчӗ, «чи-чи» пулас ӗмӗтпе ӑнтӑлса кашни хӑйне тавҫӑруллӑрах, ӑслӑрах, ӑстарах кӑтартма тӑрӑшрӗ. Пилӗк пайра тупӑшма тиврӗ — «Паллашу», «Ӑс-тӑн ӑмӑртӑвӗ», «Пултаруллӑх конкурсӗ», «Чӑваш халӑх апачӗ», «Чӑваш стилӗ». Пахалавҫӑсем хӑйсен пӗтӗмлетӗвне пӗлтернӗ хыҫҫӑн ҫак паллӑ пулчӗ:
♥ Канаш ен пики – 2012 — И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн студентки Лариса Яковлева (Ҫӗнӗ Чӑлкасси ял тӑрӑхӗ);
♥ Хӳхӗм пике — Ирина Михайлова (Атнаш ял тӑрӑхӗ);
♥ Ҫепӗҫ пике — Марина Иванов (Ухман ял тӑрӑхӗ);
♥ Ӑс пике — Алиса Сергеев (Сиккассинчи ача-пӑча ӳнер шкулӗн вӗрентекенӗ);
♥ Куракансем кӑмӑлланӑ пике — Диана Григорьева (Анаткас Уҫырма ял тӑрӑхӗ).
Республика шайӗнче иртекен «Литературӑллӑ Чӑваш ен: чи нумай вуланакан кӗнеке» ятпа иртекен конкурса хутшӑнса Шелттем шкулӗнчи 1-5 классенче вӗренекенсемпе «Кӗнекесем — пирӗн ҫывӑх туссем» ятпа литературӑллӑ асамат кӗперӗ иртрӗ.
Ял вулавӑшӗн ертӳҫи Иванова Т.В. малтанах конкурс йӗрки-шывӗпе анлӑрах паллаштарчӗ. Ун хыҫҫӑн вулавӑша ҫӳрекен кӗнеке тусӗсем хӑйсене килӗшнӗ кӗнекесемпе хавхаланса паллаштарчӗҫ. Крючкова Оля Юхма Мишши ҫырнӑ «Кашнине эп юрататӑп» кӗнеки хӑйне мӗншӗн килӗшни ҫинчен тата сӑввисене питӗ килӗштерни ҫинчен юратса каласа пачӗ. Пӗр сӑввине пӑхмасӑр вуларӗ тата кӗнеке ҫинчен ӑсталанӑ ӳкерчӗкпе паллаштарчӗ. Иванов Дима тата Филиппов Артем Борис Борленӑн «Зоопаркра» кӗнекине питӗ килӗштернӗ. Кашни ҫак кӗнеке ҫинчен питӗ кӑмӑллӑ калаҫрӗҫ. Юратнӑ сӑввисене пӑхмасӑр вуларӗҫ. Иккӗмӗш класра вӗренекен Семенова Ольга, Табакова Вика, Васильева Вероника «Урама чӗнет хӗвел» кӗнеке ҫинчен питӗ юратса каласа пачӗҫ. Сӑввисене пӗрин хыҫҫӑн теприне хавхаланса вуларӗҫ.
Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Пучинкери пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта пневматикӑллӑ пӑшалтан тӗл перекенсен районти IX уҫӑ турнирӗ иртрӗ. Кӑҫал ӑна Совет салтакӗсене Афганистан ҫӗрӗнчен илсе тухнӑранпа 23 ҫул ҫитнине халалланӑ. Ҫак ӑмӑртӑва пуҫласа йӗркелесе яраканӗ — 1987–89 ҫулсенче салтак-интернационалист тивӗҫне Афганистанра чыслӑн пурнӑҫланӑ Пучинкере ҫуралса ӳснӗ Валерий Михайлович Иванов.
Ку ӑмартӑва кӑҫалхипе 9-мӗш хут ирттерчӗҫ. Уяв пӗлтерӗшӗ ӳссех пырать¸ ӑмӑртӑва хушӑнакансем те кашни ҫулах ытларах та ытларах килеҫҫӗ. Кӑҫалхи ӑмӑртӑва 12 шкултан 15 ушкӑн хутшӑнчӗ¸ вӗсем хушшинче — Канаш районӗнчи Раҫҫей Геройӗ Николай Гаврилов ячӗллӗ Янкӑлч шкулӗнчен килнӗ команда.
Ҫак кун уява отставкӑри генерал-лейтенант, Раҫҫей Геройӗ Николай Гаврилов¸ унӑн шӑллӗ Александр Гаврилов подполковник¸ «Тӑван ҫӗршыв ывӑлӗсем» офицерсен юлташлӑхӗ» регионти общество организацийӗн¸ Афганистан ветеранӗсен Союзӗн республикӑри тата районти уйрӑмӗсен представителӗсем килнӗ.
Нарӑсӑн 11-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Карӑклӑра уяв иртӗ — ку ялти шкул кӑҫал 100 ҫул тултарать. Савӑнӑҫлӑ уяв 10 сехет ҫурӑра пуҫланӗ — тӗрлӗ ҫулта ҫак шкулта вӗреннӗ кашни ҫынна унта ҫитме йыхравлаҫҫӗ.
Уҫырмапа Утӑ юханшывсем пӗрлешнӗ ҫӗрте вырнаҫнӑ ялти шкула 1912 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче уҫнӑ. Карӑклӑ-Аксарин ҫемски шкулӗн пӗрремӗш вӗрентекенӗсем Ҫӗрпӳрен пулнӑ — Кузнецов Дмитрий Назарович тата ун мӑшӑрӗ Александра Васильевна.
1933 ҫулта ӑна колхоз ҫамрӑкӗсен ҫичӗ ҫул вӗренмелли шкул шайне хӑпартнӑ. 1962 ҫулхи авӑнӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа 8 класлӑ шкул шутланнӑ, вӗренекенсен йышӗ 287 ачана ҫитнӗ. 1970 ҫулта шкул ачисен йышӗ 450 ҫитнӗ. 1974 ҫулхи вӗренӳ ҫулӗнче вара ӑна вӑтам шкул шайне хӑпартнӑ. 1983 ҫулхи вӗренӳ ҫулне ачасем икӗ хутлӑ ҫӗнӗ ҫуртра пуҫланӑ.
Шкул адресӗ: Канаш районӗ, Карӑклӑ ялӗ, Ҫамрӑксен урамӗ, 14 ҫурт.
Чӑваш Наци вулавӑшӗ ҫулсеренех ирттерекен «Литературӑллӑ Чӑваш ен: чи лайӑх вуланакан кӗнеке» конкурса хутшӑнса Канаш районӗнчи Ҫӗнӗ Шелттем ял вулавӑшӗнче «Литературӑллӑ Чӑваш ен: чи лайӑх вуланакан кӗнеке — 2010» ятпа курав йӗркеленӗ. Курава 2010–мӗш ҫулта пичетленсе тухнӑ чӑвашла тата вырӑсла хайлавсене тӑратнӑ.
Конкурс 7 номинаципе иртет:
• «Поэзи жанрӗпе ҫырнӑ чи лайӑх кӗнеке;
• «Проза жанрӗпе ҫырнӑ чи лайӑх кӗнеке;
• «Чи лайӑх ача-пӑча кӗнеки»;
• «Чи нумай вулакан вулавҫӑ»;
• «Кӗнекене вулаттарас енӗпе ирттерекен чи лайӑх мероприяти»;
• «Конкурс йӗркелесе ирттерес енӗпе чи лайӑх вулавӑш»;
• «Чи лайӑх реклама».
Калас пулать, ял ҫынни чӑваш ҫыравҫисен кӗнекисене тем пекех кӗтет. Ҫавна май 2010 ҫулта пичетленсе тухнӑ хайлавсен списокӗнчи Леонид Агаковӑн «Шанчӑк», Ангелина Павловскаян «Саланнӑ кӗлте», Нелли Петровскаян «Ҫил-тӑманлӑ каҫ», Валентина Тараватӑн «Кӗтмен венчет», Николай Теветкелӗн «Пушӑ гильза», Сергей Павловӑн «Сарӑ хӑмӑш, сар хӑях» хайлавӗсене вулавҫӑсем черет тӑрсах вулаҫҫӗ.
Юпан 25-мӗшпе 31-мӗшӗсенче Чӑваш халӑх сайчӗ шкул ачисем хушшинче тетел ҫыхӑнӑвне усӑ курса «Тупмалли юмахсем–2» вӑйӑ-ӑмӑрту ирттерчӗ. Малтанхи пӗтӗмлетӗве эпир вӑхӑтрах тунӑччӗ, пӗтӗмӗшлине пӗлтерме вара ниепле те вӑхӑт пулмарӗ. Сӑлтавӗ ытларах серверта пӑтӑрмах сиксе тухнинчен килет ӗнтӗ. Ҫавах та ҫулталӑк вӗҫлениччен парнесем кама лекесси пирки пӗлтересех терӗмӗр.
АСӐРХӐР: Чыслав 2012 ҫулхи кӑрлачӑн 12-мӗшӗнче Ҫӗрпӳре иртӗ! («Ӗмӗтсен ҫӑлкуҫӗ» литӑмӑрту ҫӗнтерӳҫисемпе пӗрле!) Тӗплӗнрех кунта.
1-мӗш вырӑн Вӑрмар районӗнчи Кавал тӗп шкулӗнче вӗренекен Иванова Лина Сергеевнӑна (14 ҫулта) лекет. Ӑна Н.И. Ашмарин хатӗрленӗ 17 томлӑ словарь лекет. Саламлатпӑр!
2-мӗш вырӑна эпир Ерицов Евгение парас терӗмӗр. Вӑл Канаш районӗнчи Шелттем тӗп шкулӗнче вӗренет. Ӑна пирӗнтен Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ пухса кӑларнӑ кӗнекесем лекӗҫ: «Мифсем. Легендӑсем. Халапсем», «Ача-пӑча фольклорӗ», «Янавар юмахӗсем». Вӗсене вӑл тӑван шкулӗнче вӗренекен Ильина Дианӑпа тата Еврукова Иринӑпа пӗрле вулӗ тесе шутлатпӑр.
3-мӗш вырӑн Канаш районӗнчи Вӑтакас Кипечри шкулта 3 класра вӗренекенсене лекет. Алексеева Любовь, Чернова Юля, Ефимова Наташа уйрӑмах хастаррӑн хутшӑнчӗҫ. Вӗсене те Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ пухса кӑларнӑ кӗнекесем парнелетпӗр. Виҫҫӗшне — пӗрер «Янавар юмахӗсем» кӗнеке.
4-мӗш вырӑна эпир Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Октябрьски ялӗнче пурӑнакан Настя Андреевӑна парас терӗмӗр. Ӑна Э. Патмар пухса хатӗрленӗ «Ӗнерхи вӗри яшка» юмахсен кӗнеки лекӗ.
5-мӗш вырӑн та пур пирӗн. Михаил Сунталӑн «Мӑнту вӑрттӑнлӑхӗ» кӗнеки Павлова Каринӑна лекет (Вӑрнар районӗ, Кӗҫӗн Кипек шкулӗ, 13 ҫулта).
«Российская газета» (чӑв. Раҫҫей хаҫачӗ) хаҫатра паян, раштавӑн 16-мӗшӗнче, пӗлтӗр иртнӗ ҫыравӑн пӗтӗмлетӗвне пичетленӗ.
Раҫҫейри улшӑнусене илес пулсан 2002 ҫултанпа патшалӑхра пурӑнакан халӑхӑн йышӗ 2,3 миллион ҫын (1,6%) чакнӑ. Пурӗ Раҫҫейре ҫапла май 142 миллион та 857 пин ҫын пурӑнать. Халӑх шучӗпе тӗнчере пирӗн патшалӑх 8-мӗш вырӑн йышӑнать — малта Китай, Ӗнчӗ (Инди), АПШ, Индонези, Бразили, Пакистан, Бангладеш. 2002 ҫултанпа Раҫҫейре ялсем тӗпӗ йӗрӗпе ҫухалас туртӑм вӑйланнӑ иккен. Сакӑр ҫул хушшинче 8,5 пин ял пӗтнӗ. 19,4 ял вара хут ҫинче кӑна пур, вӗсенче никам та пурӑнмасть. Вӑтамран илнӗ Раҫҫей ҫынни 39 ҫулта — ку вӑл халӑх ватӑлнине пӗлтерет (8 ҫул каялла 37,7 пулнӑ). Раҫҫейре арҫынсем хӗрарӑмсенчен 10,7 миллион сахалрах. Мӑшӑрсен йышӗ те 1 миллион таран чакнӑ — халӗ ку кӑтарту 33 миллионпа танлашать.
Чи йышлӑ халӑх — вырӑссем. Раҫҫейре вӗсем 80,9% йышӑнаҫҫӗ. Иккӗмӗш вырӑн тутарсем йышӑнаҫҫӗ — 3,87%. Виҫҫӗмӗш вырӑнта — украинсем (2,05%-ран 1,41% чакнӑ). Чӑвашсем пиллӗкмӗш вырӑнта, Раҫҫейре пурӗ 1,44 миллион чӑваш шутланӑ (8 ҫул хушшинче пирӗн халӑх йышӗ 200 пин таран чакнӑ).
-4.7 °C